دو شوک اقتصادی در یک دهه
اکوایران: درآمد سرانه دهه ۹۰ شاهد کاهش تدریجی بوده اما دو شوک اصلی درآمدی به این روند وارد شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد واکنش مصرف سرانه در شوک دوم نسبت به شوک اول شدت بیشتری داشته است.
به گزارش اکوایران، طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از ضرورت تحقق رشد اقتصادی در برنامه توسعه هفتم، رشد اقتصادی دهه ۹۰ مورد بررسی قرار گرفته است. طبق آمارها در دهه ۱۳۹۰ دو شوک درآمدی به خانوارها برخورد کرده که شوک اول درآمدی در سال‌های ۹۱ و ۹۲ و شوک دوم در سال‌های ۹۷ و ۹۸ بوده است.
مصرف سرانه در این دو دوره واکنش‌های متفاوتی نشان داده است. طبق بررسی‌ها در شوک دوم نسبت به شوک اول درآمد سرانه کاهش بیشتری را تجربه کرده است.
سه دلیل برای رفتار متفاوت شوک‌های اقتصادی دهه ۹۰
طبق آمارها درآمد سرانه در این دهه به تدریج کاسته شده است، ولی در این دو شوک درآمدی، درآمد سرانه افت شدیدتری را شاهد بوده است. شوک اول باعث شده تا درآمد سرانه خانوارها ۲۳ درصد کاهش یابد، درحالیکه این شوک تنها ۵ درصد از مصرف سرانه را کاهش داده است. با توجه به آمارها شوک دوم درآمدی باعث افت ۲۰ درصدی درآمد سرانه شده، اما این‌بار مصرف سرانه واکنش شدیدتری نشان داده است. مصرف سرانه در شوک دوم معادل ۸ درصد کاهش داشته است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش سه دلیل عمده را برای واکنش شدیدتر مصرف در شوک دوم نسبت به شوک اول عنوان می‌کند.
دلیل نخست، کاهش نرخ پسانداز در شوک اول بوده است. به عبارت دیگر پس از وقوع شوک اول درآمدی، درآمد سرانه کاهش می‌یابد ولی به دلیل استفاده از پسانداز و بالاتر بودن قدرت خرید مردم، مصرف سرانه واکنش کمتری نشان می‌دهد. همچنین کاهش پیوسته درآمد و افزایش نرخ فقر در طی دهه ۹۰، پسانداز مردم در سال ۹۷ کاهش پیدا کرده و در شوک اول بخش زیادی از آن مصرف شده است. بنابراین پس از برخورد شوک دوم درآمدی به خانوارها، مصرف سرانه بیشتر مورد تاثیر قرار گرفته است.
دلیل دومی که برای این واکنش در شوک دوم عنوان می‌شود، نظریه «درآمد دائمی فریدمن» است. براساس این نظریه مصرف فرد تابعی از درآمد دائمی فرد است. به بیان ساده‌تر زمانی که شوک اول درآمد سرانه اتفاق می‌افتد، خانوارها انتظار ادامه‌دار شدن کاهش درآمد سرانه را ندارند و به همین دلیل مصرف خود را کمتر کاهش می‌دهند، اما وقتی که به طور دائمی درآمد خانوارها کاهش می‌یابد، پس از وقوع شوک دوم، افراد واکنش مصرفی بیشتری نسبت به شوک اول از خود بروز می‌دهند.
طبق آمارها می‌توان افزایش قیمت سبد خوراکی خانوار در دوره دوم تحریم‌ها نسبت به دوره اول را دلیل سوم این اتفاق دانست.
در همین رابطه: